De fietsenstalling van het Novalis College in Eindhoven is omgetoverd tot galerie voor videomapping en op een groot scherm in de aula zijn korte filmpjes te zien. De afgelopen twee weken hebben de leerlingen aan de hand van het StemUp programma FutureBites intensief gewerkt aan uiteenlopende audiovisuele kunstwerken. Nu is het tijd voor de presentatie. Ten midden van het vrijdagmiddagrumoer vertellen betrokkenen over de eerste schreden op het STEMpad. “Laten we vooral hiermee verder gaan, dit is de toekomst!”

“Ik vroeg Chat GPT om codes te genereren waarmee ik met Sonic Pie een soort Zelda-muziek kon maken voor de film. Het beeld heb ik vooral bewerkt met Final Cut Pro en CapCut.” Het zijn niet de woorden van een creatieve student van de TU Eindhoven of een programmeur vanuit de creative techhub Strijp-S even verderop. Het is Siebren, een eerstejaars leerling van het Novalis College, de Eindhovense Vrije School voor vmbo-t, havo en vwo. En hij is geen uitzondering: tientallen andere eerste- en tweedejaars van de school weten dankzij het FutureBites programma van StemUp hun creatieve vermogens aan te boren en om te zetten in een technologisch kunstwerk.

Het leven verrijken

Dat roept vragen op: de Vrije School, dat is toch de plek van antroposofie; van kinderen die aan euritmie doen; ouderwets smeden en houtbewerken …“en technologie angstvallig buiten de deur houden?” Gerbrand Diebels – zowel docent maatschappijleer, media en drama; verantwoordelijk voor licht en geluid en coördinator creatieve technologie – maakt de gedachte af. Om vervolgens met plezier het tegendeel te bewijzen met een actueel voorbeeld: “Ik vind niet dat we van bovenaf een ‘mobieltjesverbod’ op school moeten invoeren. Het zou de kinderen best ten goede kunnen komen, maar vooral wanneer de kinderen zélf de voor- en nadelen van de telefoons onderzoeken en afwegen.

De school is namelijk bij uitstek de plek om na te denken over een gezonde en duurzame wisselwerking tussen mens en machine, technologie en samenleving. In plaats van de opmars van technologie passief te ondergaan, kun je jezelf ook de vraag stellen: welke kant willen we op? Met onze antroposofische achtergrond staan we voor onderwijs met hoofd, hart en handen; ofwel een balans van cognitieve, sociale en persoonlijke ontwikkeling met ruime aandacht voor het lijfelijke. Met dat in gedachten wensen we leerlingen die vanuit een kritische houding ten opzichte van technologie, creatief op zoek gaan naar de beste toepassing en ontwikkeling ervan.”

Eerst de vraag, dan het aanbod

“Ik ben ontzettend blij dat we met jóuw verhaal zijn begonnen, want daar begint elk StemUp-project mee. Jíj zag een uitdaging…”, spoort WisMon coach Remco Liefting zijn partner aan door te gaan. “Het is nogal een veelomvattende ambitie”, vervolgt de duizendpoot van Novalis. “Bij het vak media staan we stil bij wat er via de media continu op ons afkomt. Wat doet dat met ons persoonlijk en als samenleving? Zo kom je al snel op het terrein van maatschappijleer. De algoritmes die onze keuzes beïnvloeden, hebben weer alles te maken met wiskunde en worden vaak gemotiveerd door economische motieven. En welke technologie je ook aanbiedt, een mooi en goed doordacht ontwerp maakt het gebruik ervan aantrekkelijk. Vlak creativiteit dus nooit uit. In de praktijk kortom, komen kennis en kunde uit allerlei domeinen bij elkaar, maar ons schoolsysteem is opgesplitst in verschillende vakken.”

STEAM

“Gerbrand schreeuwde dus eigenlijk om een integrale benadering”, aldus Liefting met een knipoog. “Ja, om geïntegreerd, kritisch én activerend onderwijs”, vult Diebels aan. Liefting: “En StemUp was precies het antwoord. Want wat is STEM? Het staat voor Science, Technology, Engineering en Mathmematics. Sommigen voegen de A van Art er nog aan toe: STEAM.”

De docent van Novalis haakt daar snel op in: “Art, kunst… betekent niet alleen iets moois maken maar heeft alles van doen met scheppingskracht, met iets naar je hand zetten, je eigen maken… De creativiteit die op deze school zo hoog in het vaandel staat, heeft alles te maken met een actieve houding. Ons leven is doordrenkt met technologie maar de meesten maken maar zeer passief gebruik van allerlei technische toepassingen. Ze denken ten onrechte dat het voor hen te ingewikkeld is om te begrijpen hoe het in elkaar zit, laat staan om het zelf te maken. Zonde.”

Liefting: “Die nieuwsgierigheid zit wel absoluut in STEM: Uiteindelijk is het, nog veel meer dan vier of vijf letters, een woord op zich. Een werkwoord dat ook staat voor design thinking, samenwerken, verbindingen leggen, creativiteit aanspreken. Verwondering opwekken, enthousiasme kweken en dóen via geïntegreerd en projectmatig onderwijs.”

FutureBites

Na een aantal maanden “intensief overleggen, spiegelen, sparren, prikken en uitdagen”- de woorden van de Wismon coach – koos Diebels voor FutureBites, een van de vier StemUp programma’s. Het was perfect in te passen tijdens de jaarlijkse Kunstweken, bedoeld voor alle 200 eerste- en tweedejaars leerlingen, vertelt de docent. “Zo kregen ze er naast zaken zoals tekenen, drama en muziek, nog een optie bij.”

De docent licht zijn keuze ook inhoudelijk toe: “Onze leerlingen komen vaak naar deze school vanwege de ruime aandacht voor kunstzinnige ontwikkeling. Het beeld dat ze daarbij hebben, beperkt zich in veel gevallen echter tot ambachtelijk werk. Dat technische programma’s net zo goed een instrument kunnen zijn om verbeeldingskracht om te zetten naar allerlei kunstvormen; dat je met programmeren kunt componeren, beseffen ze vaak niet zo goed. Mijn gedachte was dat ze dat zich met FutureBites wel zouden gaan realiseren.”

Snel op weg

“Dat inzicht komt vaak al na een paar minuten.” Het zijn de woorden van Menno Kleij, de instructeur van FutureBites die de afgelopen twee weken veertig kinderen heeft ingewijd in de geheimen van Ablteton Live, Heavy M, pushcontrollers en meer. “Het mooie is namelijk dat de leerlingen direct feedback krijgen: je voert een code in en je hoort of ziet meteen resultaat. Dat stimuleert enorm om door te gaan, want het kan altijd spannender, sneller, origineler. Je krijgt overigens ook direct een terugkoppeling als het niet goed gaat, maar dan ben ik er om ze weer op weg te helpen.”

Eenmaal op weg kan het hard gaan, laat Kleij trots weten. “Hoor je deze muziek?” Een funky elektronische deun klinkt door de aula en begeleidt een dansclip. “Dat heeft Lisa gemaakt: ze heeft het grootste deel van de workshops moeten missen omdat ze ziek was, maar had vervolgens in drie dagen alle programma’s al onder de knie.”

Speelse energie

De kunstprojecten zijn heel divers geworden, zo is te zien op het grote beeldscherm. Siebren gaat op het schoolplein op zoek naar zwerfafval om zo zijn steentje bij te dragen aan een beter milieu. Maar het is meer dan dat: Siebrens morele ambitie blijkt ook een persoonlijke zoektocht. Een paar minuten later dansen drie jongens met de docent scheikunde op hardstyle muziek door de gangen van de school terwijl een dinosaurus zijn kop door de deur van het klaslokaal steekt.

In de donkere kelder projecteren Gusay en Oliver ondertussen psychedelische motieven op de kluisjes. Tussen de geel-blauwe motieven door komt het portret van een oudere man duidelijk naar voren. “Weet je wie dat is?” vraagt Olivier. “Hij heeft de Vrije School zeg maar uitgevonden… Rudolf Steiner!”

“Het is allemaal heel speels,” concludeert Diebels. “Dat is ook prima, het zijn pubers. Het gaat er vooral om dat ze plezier hebben en verder willen in de STEMhoek.” Die kans zit erin: Siebren wil YouTuber worden. Lisa, die al overweg kan met de ukulele, piano en drums, laat weten dat ze het wel ziet zitten om wat computerprogramma’s toe te voegen aan haar muzikale arsenaal. Gusay en Olivier slaan de handen alvast ineen. Gusay was thuis namelijk al bezig met videokunst, maar had tot voor kort nog geen kans gehad om het met een beamer te projecteren. Oliviers vader echter werkt bij een ict-bedrijf: “Dus die kan ik wel vragen om oude modellen!”

Het team aan boord

“Dat is precies de energie die we nodig hebben voor de volgende stap”, meent Liefting. “De afgelopen twee weken bieden een houvast. Ze geven meer zicht op praktische zaken rond STEM – hoeveel ruimte er nodig is, hoe het in het rooster past, welke softwarelicenties noodzakelijk zijn etc.” Diebels: “Het roept ook vragen op. De crossover van muziek en technologie ligt voor de hand. Maar hoe bereiken we de leerlingen wiens hart bij textielbewerking of drama ligt? Hoeveel uren kunnen we aanbieden, welke vorm kiezen we? Hoe maken we het aantrekkelijker voor meisjes?… ook daar is nog een wereld te winnen.”

“Dit was de bètaversie”, concludeert Liefting. “Vanuit deze pilot kun je werken aan STEM onderwijs met een volwaardige rol in het curriculum. En hoeveel je ook doet Gerbrand, niemand kan dat in zijn eentje. Je hebt er het hele schoolteam voor nodig. De dialoog met alle teamleden begint nu.”

De veelzijdige docent is het daar volledig mee eens. Hij loopt in gedachten zijn collega’s langs: “Tom Honcoop van aardrijkskunde wil heel graag met Ableton Push werken omdat hij ziet hoe enthousiast de leerlingen uit zijn mentorklas erover zijn; Steven Henry van natuurkunde werkt al met Ableton en wil dat graag naar de klas brengen; Nynke van Tilborg van wiskunde kon zich eerst niet voorstellen wat ze ‘in vredesnaam’ met muziek aanmoest, totdat ze zag dat haar programmeerskills goud waard zijn. Die is dus ook aan boord…”

Op dat moment vangt Bjorn Callaars, docent Duits en levensbeschouwing, het gesprek op. Hij ziet het al voor zich: “Maak maar een mooie animatie en zet de geschiedenis van het christendom op een tijdslijn.” En dan: “Maar als ik zie hoe creatief de kinderen zijn en hoe snel ze het allemaal oppakken, is dat vast nog veel te beperkt gedacht. Laten we vooral hiermee verder gaan, dit is de toekomst!” Diebels, Liefting en Kleij horen het met genoegen aan. Ze zijn klaar voor de volgende stap.

Meld je aan voor het FIRST® Tech Challenge lesmateriaal!

FIRST ® Tech Challenge