We vertellen je graag meer over de ontwikkelingen en plannen rondom Sterk Techniekonderwijs (STO). Hoe staat het ervoor? Waar gaan we naar toe? Lees hier de blog van onze collega Remco Liefting, adviseur STO.

De plannen

Om de weg naar een sterk, dekkend en vernieuwend technisch onderwijs te stimuleren, investeert het kabinet sinds 2018 € 100 miljoen per jaar in het technisch VMBO via de subsidieregeling Sterk Techniekonderwijs. De periode 2018-2019 was de aanloopfase. VMBO-scholen met een technisch profiel konden de beschikbare middelen inzetten voor bijvoorbeeld het ontwikkelen van nieuwe beroepsgerichte keuzevakken, het aanschaffen van inventaris en materiaal en het aantrekken en professionaliseren van de leraren. Tijdens deze aanloopfase was er ook geld beschikbaar voor het maken van regionale plannen, in samenwerking met partners als het MBO en het bedrijfsleven, om een kwalitatief hoogstaand en dekkend aanbod van technisch vmbo in de regio te ontwikkelen.

Op 1 januari 2020 ging officieel de tweede fase, de zogenaamde transitiefase, van Sterk Techniekonderwijs van start. Deze loopt van 2020 tot 2023. Tijdens deze fase staat het uitvoeren van de gemaakte regionale plannen centraal. Inmiddels zijn 77 regio’s aan de slag om een aanbod te creëren dat van hoge kwaliteit is en leerlingen goed voorbereidt op het MBO en de arbeidsmarkt. Dit doen de VMBO scholen niet alléén. Er dient samengewerkt te worden met de bedrijven in de regio, en met MBO-instellingen. Daarnaast kiezen veel regio’s ervoor om ook het primair onderwijs hierbij te betrekken, met als doel techniekonderwijs toegankelijker te maken. De doelstellingen en de gekozen ontwikkelthema’s in de regionale plannen dienen ook duurzaam te zijn, oftewel er moet een sterke basis ontstaan zodat de scholen zich structureel blijven vernieuwen.

In 2023 wordt geëvalueerd of de regionale plannen hebben geleid tot een blijvende vernieuwing in techniek en technologie op het VMBO. Dit is de start van fase 3 (de structurele fase) en wordt vervolgens bekeken op welke wijze de beschikbare middelen structureel ingezet kunnen worden.

Waar staan we nu?

De 77 regio’s zijn nu officieel één jaar bezig om uitvoering te geven aan hun regionale plan. We zien grote verschillen tussen de regio’s. Een groot aantal zijn voortvarend aan de slag gegaan met het opzetten van diverse projecten in de regio, hierbij is geïnvesteerd in bijvoorbeeld technieklokalen en machines. Waarbij de ene regio al positieve resultaten boekt, heeft de ander grote moeite om de beoogde doelstellingen om te zetten in zichtbare resultaten. En dat is begrijpelijk en wel om vier hoofdredenen:

We staan samen nog niet sterk

Sterk techniekonderwijs vraagt om een sterk samenwerkingsverband tussen de betrokken VMBO-scholen, het bedrijfsleven, de MBO-instellingen en het primair onderwijs. Van oudsher is deze samenwerking in bepaalde regio’s sterker ontwikkeld dan in andere regio’s, waar dit vaak nog in de kinderschoenen staat. Het bouwen aan een duurzaam samenwerkingsverband vraagt veel tijd en energie van alle betrokken partijen en door COVID-19 en de gevolgen hiervan voor zowel de scholen als de bedrijven, is het moeilijk om hier een versnelling met elkaar te maken.

Middelen nog vaak boven mensen

Een tweede hoofdreden is dat veel regio’s nu met name investeren in machines en (vernieuwende) leslokalen en dat daarnaast ook veel geld wegvloeit naar coördinerende werkzaamheden. Wellicht wel benoemd als een belangrijke pijler in alle regioplannen, zien wij dat er nog (te) weinig aandacht uitgaat naar het professionaliseren van de betrokken leraren die hier in de dagelijkse praktijk invulling aan moeten geven. En dan bedoel ik met name scholing en coaching op het didactisch en pedagogisch handelen van de leerkrachten in lijn met de te ontwikkelen professionele kennis en vaardigheden van de leerlingen. Daarnaast dienen we de leerlingen ook te helpen met het denken over zijn of haar loopbaanontwikkeling, door middel van reflectie op het eigen handelen en op de ervaringen die zowel op school als op stage bij bedrijven worden opgedaan (LOB, loopbaanoriëntatie en -ontwikkeling). Deze momenten van reflectie zal nog meer een integraal onderdeel van de lessen en het aangeboden lesmateriaal moeten worden. Lesmateriaal(door)ontwikkeling is, naast professionalisering van de leerkracht, essentieel om de investeringen in machines en vernieuwende klaslokalen te effectueren.

Nog geen duurzame verbinding tussen VMBO en PO

We zien in het land wel veel initiatieven om de inhoudelijke (leer)lijn tussen de VMBO en de MBO te versterken. Scholen (lees: leerkrachten) weten elkaar steeds beter te vinden en starten projecten om deze verbinding naar een hoger niveau te tillen. Wat we nog onvoldoende zien, is de inzet op het maken van een duurzame verbinding tussen het VMBO en het primair onderwijs. Binnen het primair onderwijs zijn we al een paar jaar bezig om Wetenschap & Techniek een plek te geven in het curriculum. Veel basisscholen zitten nu in de fase dat ze inzien dat de instrumentele aanpak hierbij niet werkt. Hiermee bedoel ik het aanschaffen van een robotje of een bezoek aan de lokale bibliotheek die een 3D-printer heeft staan. Gelukkig pakken steeds meer basisscholen dit thema op met duurzame professionaliseringstrajecten voor de betrokken leerkrachten, gebaseerd op een duidelijke visie (met aanpak) rondom Wetenschap & Techniek. De vele subsidies die beschikbaar zijn voor het primair onderwijs, zoals bijvoorbeeld de subsidie Schoolkracht die onlangs beschikbaar was voor onder meer innovatie op de school verder uit te werken en door te voeren, hebben enorm geholpen om een grote stap hierin te zetten. Echter, de subsidiepotten raken leeg en de basisscholen dienen nieuwe wegen te bewandelen om dit door te zetten. Kijken we naar de regionale plannen van de STO’s, dan zien wij dat er veel energie wordt gestoken in het verbinden van de VMBO’s met het basisonderwijs, door lesprogramma’s aan te bieden die plaatsvinden in het nieuwe technieklokaal waar meestal leerlingen uit groep 8 periodiek voor worden uitgenodigd. Ook worden er losstaande initiatieven opgezet met leerlingen uit het VMBO (en soms ook uit het MBO) die gaan samenwerken met de leerlingen op de basisschool. We zien (nog) te weinig initiatieven in het land waarbij structureel kennis wordt overgedragen vanuit het VMBO richting het PO rondom techniek en wetenschap en dat is een gemiste kans. Als we ook over 10 jaar voldoende mensen wil hebben om onze kenniseconomie te onderhouden, dan zouden tenminste 4 op de 10 jongeren voor een bèta technische opleiding moeten kiezen. De weg daar naartoe begint in het basisonderwijs. Eigenlijk al bij de kinderen thuis.

Het gaat (ook) om (cultuur)verandering

Een derde hoofdreden waarom we nu (en voorlopig) nog niet de gewenste resultaten zien van alle STO investeringen is dat het ook gaat om een cultuurverandering. Zowel op regionaalniveau tussen scholen, als binnen de school zelf (en zelfs binnen het team). Inzet op een sterker techniekonderwijs vraagt om meer afstemming tussen partijen en personen (leerkrachten), nieuwe onderwerpen proactief oppakken en oude gewoontes (een aanpakken) loslaten. Logisch, maar dergelijke veranderingen vragen gewoon tijd. Ik zie op LinkedIn leerkrachten die het voortvarend oppakken en zich profileren als ambassadeurs van de techniek van de toekomst. Ik kom in de praktijk leerkrachten tegen aan wie gevraagd wordt dat zij zich meer coachend, vraag- en praktijkgericht op te stellen, maar vastlopen op het gebied van didactiek en lesmethodes. We zien grote verschillen binnen de teams die invulling moeten gaan geven aan de STO-deelplannen. Dit vraagt vanuit de school- en teamleiding verregaande kennis over en aandacht voor organisatieontwikkeling en gedragsverandering. Weerstand kom je natuurlijk altijd tegen bij veranderingen, zeker in deze tijden van stress veroorzaakt door de gevolgen van COVID-19. Het gaat er nu vooral om hoe je omgaat met leerkrachten die gewoon de tijd nodig hebben om hierin mee te gaan.

WisMon helpt techniekonderwijs weer sterk te maken

Bij WisMon staan we elke dag weer voor de mooie uitdaging om bèta, wetenschap en techniek leuk en toegankelijk te maken voor iedereen. Sinds 2006 zet ons onderwijsteam zich in voor scholieren, studenten, docenten en onderwijsinstellingen. Naast deficiëntiecursussen om bètavakken te behalen, bijles en aangepast bèta-onderwijs voor anderstaligen, verzorgen we advies en implementatietrajecten, nascholing voor docenten en praktische arrangementen (totaaloplossingen) voor scholen. Hiermee werken we aan innovatie op het gebied van wetenschap en techniek en 21e eeuwse vaardigheden binnen thema’s zoals onderzoekend & ontwerpend leren, practicumonderwijs, 3D-printen, lasersnijden, robotica en programmeren, AI en VR. We richten samen met partners creatieve klaslokalen in voor het techniekonderwijs van morgen en ontwikkelen praktische ontwikkelingstrajecten voor leerkrachten en docenten. Tevens ontwikkelen en verbeteren wij onderwijsmateriaal voor scholen, diverse uitgevers, overheidsinstellingen, stichtingen en samenwerkingspartners. Wij hebben ervaring in zowel het PO, het VO als het HO en weten deze ervaringen met elkaar te verbinden.

Binnen WisMon hebben we de expertise in huis om STO programma- en projectleiders effectief te ondersteunen bij het realiseren van hun STO-ambities. Wij helpen scholen en regio’s bij het maken en concretiseren van de regionale plannen en we bieden advies, ondersteuning, nascholing en praktische leermiddelen aan om scholen te helpen bij de uitvoering van de plannen.

Neem eens een kijkje op deze pagina en ontdek hoe wij jou kunnen ondersteunen. Liever even sparren? Je kunt contact opnemen met Remco via remco@wismon.nl.

Inschrijven bijles